Als het op geld aankomt, zijn wij mensen verre van rationeel. Ons brein houdt ons op allerlei manieren voor de gek. Zorg dat je niet in een van de volgende 15 valkuilen valt en veel rendement misloopt.
Gokkersmisvatting
Als je een muntje opgooit, is de kans 50% op munt. Als er zes keer achter elkaar kop is gegooid, verwachten we dat de kans op munt groter is. Dit is een misvatting, want bij de volgende worp is de kans gewoon weer 50%.
Als een belegging (bijv. een aandeel) een tijd lang slecht heeft gepresteerd, dan verwachten we een grotere kans dat dit aandeel nu gaat stijgen. De kans bestaat natuurlijk dat dit gebeurt, maar er is geen enkele garantie.
Overigens zijn er ook voldoende mensen die volgens dezelfde redenering een succesvolle belegging verkopen.
Verliesaversie
Geld verliezen doet vaak meer pijn dan geld winnen of verdienen. Uit onderzoek blijkt dat mensen liever met zekerheid €1000 aannemen, dan dat ze een kans hebben van 50% op €2500.
Als het gaat om geld betalen, dan kiezen de meeste mensen voor een kans van 50% om €2500 te betalen, in plaats van een gegarandeerde boete van €1000.
Verliesaversie uit zich vaak in het te vroeg verkopen van beleggingen. Bij dalende koersen doe je dit om je verlies te beperken, bij stijgende beleggingen ben je bang de winst weer kwijt te raken.
Verliesaversie ligt ook aan de basis van andere denkfouten.
Framing effect
Een van de denkfouten die voorkomt uit verliesaversie is het framing effect. Dit heeft te maken met hoe een potentiële uitkomst is verwoord, bijvoorbeeld.
- 1Dit artikel kost €15 als je het afhaalt in de winkel. Verzendkosten zijn €2.50
- 2Het artikel kost €17.50. Je krijgt €2.50 korting als je het afhaalt in een van onze vestigingen.
Ook al staat er in beide gevallen precies hetzelfde, optie 1 voelt voor veel mensen slechter, omdat er een extra betaling wordt gevraagd.
Het framing effect wordt soms misbruikt door mensen die er belang bij hebben dat jij een bepaalde investering doet.
Ankereffect
Het ankereffect is nog een vorm van verliesaversie. Veel mensen zijn niet bereid om een verlies te accepteren, ook als dit beter voor hen is. Een voorbeeld is iemand die een aandeel dat op verlies staat vasthoudt totdat deze weer gestegen is naar de originele aankoopprijs.
Het kan natuurlijk gebeuren dat je belegging inderdaad weer stijgt, maar vaak neem je hierdoor ongewenst een groter risico.
Confirmation bias
Confirmation bias, oftewel een voorkeur voor bevestiging, is een denkfout waarbij je informatie zo interpreteert dat deze je voorkeuren bevestigen. Hierbij zoek je, al dan niet geholpen door marketeers, naar informatie die bewijst dat jouw oorspronkelijke investeringsidee goed is.
Onderdeel hiervan is ook dat je informatie die jouw ideeën weerleggen negeert of niet op waarde schat. Wellicht is confirmation bias een van de redenen dat discussies over de waarde van cryptovaluta soms zo hoog oplopen.
Te veel zelfvertrouwen
Een groot gedeelte van de koersstijgingen en -dalingen zijn willekeurig en niet te voorspellen. Het bezitten van veel kennis of vaardigheden kan je het idee geven dat jij in staat bent om de markt te verslaan, zeker als je een paar successen hebt gehad. Hierdoor neem je meer risico en brand je je vingers als het toch een keer goed misgaat.
Survivorship bias
Dit is een denkfout die je veel tegenkomt bij risicovolle investeringen. Er zijn mensen die veel geld verdienen met bijvoorbeeld opties of vastgoed, maar je leest zelden verhalen over de verliezers. Doordat je alleen de winnaars ziet, lijken de risico's kleiner dan ze in werkelijkheid zijn.
Voor iedere belegger die financieel onafhankelijk is geworden met vastgoed, zijn er drie die verlies hebben gedraaid.
House money effect
Een bekende reactie bij een risicovolle belegging is dat je de oorspronkelijke inleg verkoopt en met de winst verder gaat. Het geld waar je mee verder belegt beschouw je als 'gekregen' en daarom neem je al snel meer risico met dit geld.
Dit effect is ontleend aan de casinowereld, waar mensen roekelozer spelen met hun winst.
Mental accounting
Mental accounting lijkt hierop. Geld is geld, maar vaak hebben we in ons hoofd of in onze Excelsheet verschillende potjes met geld voor verschillende doeleinden.
Door al deze verschillende potjes zet je je geld vaak minder doelmatig in. Een bekend voorbeeld is iemand die geld opzij zet om over een aantal jaren een nieuwe auto te kopen, terwijl deze tegelijkertijd een schuld heeft. Je bent dan beter af als je je schuld aflost en dan opnieuw gaat sparen voor de auto.
All money is created equal
Recency effect
Bij het recency effect hechten we meer waarde aan gebeurtenissen uit het recente verleden en onderschatten we de kans dat situaties uit het verleden weer voorkomen.
Het is nog maar tien jaar geleden dat de huizenmarkt helemaal op zijn gat lag. Omdat de huizenprijzen nu de klauw uitgieren, zijn we dat helemaal vergeten. Het kan prima zijn dat we over een paar jaar weer een crisis hebben op de woningmarkt.
Kuddegedrag
Verwant aan het recency effect is kuddegedrag. Op het moment dat het in een markt goed gaat, dan snellen de investeerders toe. De meesten van hen hebben totaal geen strategie en kopen daardoor hoog in en verkopen weer op een laag punt.
Een vriend van mij zegt: als ze het bij de kapper over aandelen hebben, dan stap ik uit.
De media speelt vaak een grote rol in het kuddegedrag. Vaak pikken de grote media hausses in de markt pas op als deze al een tijd aan de gang zijn.
Paralysis by analysis
De markt is continu in beweging en er zijn ook nog eens tientallen verschillende brokers, exchanges en beleggingsfondsen. Als er veel ruis is, leidt dat er soms toe dat mensen aan de zijlijn blijven wachten met investeren. Dat is jammer, want vaak loop je hierdoor veel rendement mis.
Wanneer iets paralysis by analysis wordt, is lastig in te schatten. Een beetje onderzoek doen is natuurlijk wel nodig.
Fear of missing out (FOMO)
We zijn allemaal wel eens bang om iets mis te lopen en dat geldt zeker ook bij investeringen. Bij investeringen die enig risico met zich meebrengen, zijn we bang dat we de boot missen.
Het resultaat is vaak dat je aankopen of investeringen doet die niet goed doordacht zijn, met alle gevolgen van dien.
De inflatie-illusie
Één euro van nu is hetzelfde als één euro over tien jaar. De reden is inflatie. De meeste mensen houden bij het bepalen van hun rendement geen rekening met inflatie. Het rendement van spaargeld is niet 0 op dit moment, maar eigenlijk negatief. Je verliest 1,5% aan koopkracht over een jaar.
Om dezelfde reden gaan prijsvergelijkingen met het verleden ook vaak mank. Vroeger kostte een liter benzine misschien omgerekend 80 cent, maar het inkomen was ook een stuk lager.
Micromanagement
Micromanagement is een gevaarlijke valkuil. Je probeert steeds te tweaken. Hierdoor verlies je je strategie op de lange termijn uit het oog en maak je ook veel transactiekosten.
Een belangrijk verschijnsel van micromanagement is het veelvuldig checken van je portfolio. Dit is vaak een opmaat naar eerder ingrijpen.
Hoe investeer je op een verantwoorde manier?
Goed, als je dan gaat investeren, hoe voorkom je dat dergelijke fouten maakt. Ik zet een paar strategieën voor je op een rijtje.
Bepaal vooraf wat je gaat doen en waarom
Schrijf op wat je doet en waarom. Bedenk van tevoren wanneer je verlies of winst neemt. Bijkomend voordeel is dat je later kunt evalueren waarom iets niet goed is gegaan.
Voor mijn investeringen op de langere termijn heb ik een investment policy statement. Dit is een klein A4-tje waarin ik opgeschreven heb welke keuzes ik heb gemaakt, waarom en wanneer ik ze weer evalueer.
Een strategie toevertrouwen aan papier is een hele krachtige manier om jezelf op het rechte pad te houden
Leg acties vast
Ik handel zelden nog op de korte termijn, maar als ik dat doe, dan leg ik mijn handelingen van tevoren vast. Ik zet een verkooporder op mijn koersdoel en ik zet een stop-loss. Ik hoef dan niet alleen minder naar de markt te kijken, maar ik moet ook eerst de verkooporder annuleren voordat ik handmatig in actie kan komen.
Automatiseren
Tot slot vind een groot gedeelte van mijn handelingen geautomatiseerd plaats. Iedere maand schrijf ik een vast bedrag over naar mijn beleggingsrekening en dat geld wordt automatisch geïnvesteerd.
Via de tool Shrimpy houdt ik mijn crypto-index bij. Deze werkt ook op basis van regels. Als er een coin waar ik niet in geloof bij de top 15 komt, dan koopt de tool hem toch. Ik heb zo mijn eigenwijsheid weggeautomatiseerd.